‘Which one is the Amazing Yen?”
“The little Chinese guy.”

De acteur en acrobaat Shaobo Qin speelt Yen in Oceans Eleven. Je weet wel, die kleine Chinese man die zichzelf opvouwt, zodat hij in een sporttas past. En die na een salto netjes op een kluiskast landt.

Dat ziet er zo gemakkelijk uit.

Zo komt een soepel geschreven tekst ook over. Alsof die er in één keer uitrolde.

Als je een knappe tekst leest, denk je: die schrijver heeft talent. Maar goede schrijvers hebben veel en gericht geoefend. En dat is begonnen met een eerste tekst waar waarschijnlijk van alles op aan te merken viel. Daarna volgden nog vele teksten waar van alles mis mee was.

We schrijven meer bagger dan parels. Maar zonder baggeren geen parels

Ik gok dat Shaobo Qin ook niet met een perfecte salto ter wereld kwam. Schrijven is gewoon een van de vele dingen die je kunt leren in dit leven. Dat gaat voor het overgrote deel om aandacht, denkwerk en techniek.

• Aandacht: wat gebeurt er om mij heen? Waar liggen mijn klanten wakker van? Welke woorden gebruiken zij?
• Denkwerk: wat is een goede oplossing voor dit probleem? Klopt het wat hier staat? Welke vraag ligt er onder de vraag?
• En techniek: hoe schrijf ik duidelijker? Leuker? Verrassender?

En ook creativiteit kun je trainen.

Hoe zijn de beste (tekst)schrijvers zo goed geworden?

Hebben zij een gave? Een muze? Een Agatha Christie of Stephen King in hun hoofd die souffleert?

Natuurlijk niet.

Talent begint met motivatie of een verlangen. Je moet iets willen leren. En je bent bereid daar moeite voor te doen. Dat houd je dat vol als je er lol in hebt. Dan wil je meer en meer onder de knie krijgen.

Mijn Nederlandse oma kon breien met 450 correcte aanslagen per minuut. Ik kwam zelf nooit verder dan steken opzetten, voordat ik mijn geduld verloor. Maar jij vindt breien te gek. Dus jij leert de rechte en averechte steek. En al gauw ook de tricotsteek, kabelsteek en ribbelsteek. Na de sjaals leer je ook mutsen breien. En dan sokken, truien en een wollen jurk. Je weet ondertussen ook alles van wol, breinaalden en foutjes herstellen.

Zo leren schrijvers ook steeds beter schrijven.

Ze analyseren alles wat ze lezen en lezen boeken over schrijven.
Ze schrijven elke dag, dus niet eens per week. Elke dag.
Ze spelen met structuur, stijlfiguren en ritme.
Ze onthouden wat werkt en wat niet werkt.
Ze proberen nieuwe dingen uit.

Je kunt niet in één rechte lijn naar een definitieve tekst

Creëren is iets maken wat er eerst niet was. Dat gaat niet in één keer. Ook niet als je heel geoefend bent. Bovendien moet je je onderbewuste ook de gelegenheid geven om mee te werken als je iets origineels wil schrijven. Daarom moet je grote en kleine schrijfpauzes inlassen.

Grofweg zijn er twee schrijffases.

1. Ruwe tekstfase: je schrijft een grove eerste opzet.
2. Redactiefase: je verbetert je tekst tot het glanst als het hoofd van Dwayne Johnson.

Zelf ga ik wel 10 keer door mijn tekst heen en elke keer wordt die duidelijker en scherper. Je bent zelf je meest kritische lezer.

In de ruwe tekstfase, moet je de signalen en gedachten die je vertellen dat er nog van alles schort aan je tekst negeren. Dat is je innerlijke criticus aan het woord, je ingebouwde eindredacteur.

Die is heel goed in precisiewerk. Maar als je hem in de ruwe tekstfase toelaat, zit hij je alleen maar in de weg. Dan denk je dat je niet kunt schrijven. Dat je tekst niet deugt, dat het niks wordt en dat je het nooit zal leren.

Dat is natuurlijk onzin.

Ik heb mijn innerlijke criticus Hercule Poirot genoemd, naar het personage van Agatha Christie. De Belgische detective lost de meest complexe misdaden op. Handig bij het schrijven, maar Hercule is pas aan de beurt als ik ga redigeren. Tot die tijd bonjour ik hem naar de spiegel waar hij zijn onberispelijk snor mag inspecteren.

Gebruik de naam gerust voor je eigen innerlijke criticus.

Wat is het mysterie van de perfecte tekst?

In de redactiefase kan Hercule zich van zijn beste kant laten zien. Dan gedraagt hij zich niet als criticus, maar als alerte lezer. Hij weet exact wat je tekst nodig heeft.

Nu moet je juist op hem vertrouwen.

Als je dénkt dat je tekst te lang is, dan is dat ook zo. Heb je het gevoel dat je verhaal niet waterdicht is, dan ben je geheid iets vergeten. Twijfel je over zinsbouw, dan kan die zeker beter.

Met je innerlijke Hercule Poirot los je de grote en kleine puzzels op. Als je het goed doet, hebben je lezers niet in de gaten hoeveel aandacht je aan je tekst hebt besteed. Maar je boodschap landt wel soepeltjes op die kast.

En is je tekst af? High five. Bedank je lietel grey cells.

///

Volgende week: Ga podiumvrees te lijf.